මානසික ආතතිය වැඩිවීමෙන් රෝග රැසක් ඇතිවිය හැකියි...

මානසික ආතතිය එහෙමත් නැත්නම් ස්ටෙ‍්‍රස් අපි කාට වුණත් ජීවිතයේ එක් අවස්ථාවකදී හෝ ඇති වෙලා තියෙන්නත් ඇතිවෙන්නත් පුළුවන්. මේ තත්ත්වයට විවිධ හේතු බලපෑ හැකියි. පුද්ගලයාගෙන් පුද්ගලයාට මානසික ආතතිය ඇතිවීමේ හේතු වෙනස් වන අතර එය දරා ගැනීමේ හැකියාව වෙනස් වේ. එක් එක් සිද්ධීන් නිසා මානසික ආතතිය විවිධ පුද්ගලයන්ට බලපාන්නේ ද විවිධ ආකාරයට වේ. සමහර අයට මානසික ආතතිය දරා ගැනීමේ හැකියාව ඉතාම වැඩි අතර ඔවුන් ශාන්ත ප‍්‍රතිචාරකයන්  (cool responders) ලෙස හඳුන්වයි. එම නිසා මානසික ආතතිය නිසා ඇතිවන රෝග බොහොමයක් වේ. ඉන් ප‍්‍රධාන තැනක් ගන්නේ පසුකාලීනව හෘදයාබාධවලට පවා මානසික ආතතිය මුල පිරීමයි.

මානසික ආතතිය යනු කිනම් වෙනස් විමකට හෝ අවදානම් අවස්ථාවකට මුහුණදීමේදී අපේ මනස සහ ශරීරය දක්න ප‍්‍රතිචාර හෝ ප‍්‍රතිකි‍්‍රයාවන් වේ. උදාහරණ ලෙස බලාපොරොත්තු බිඳ වැටීම්, එදිනෙදා මුහුණ දීමට සිදුවන අභියෝග, අපට ඇතිවන දුක වැනි  ඕනෑම දෙයක් අප තුළ ආතතියක් ඇති කිරීමට හේතු විය හැකියි.

මානසික ආතතිය සමහර අවස්ථාවලදී අපගේ කටයුතු සාර්ථක කර ගැනීමට ඉතා වැදගත් වෙනවා. මෙසේ ජීවිතයට ඵලදායක ලෙසින් යොදාගත හැකි මානසික ආතතිය, සුආතතිය (positive stress) නම් වේ. උදාහරණ ලෙස විභාගයකට හෝ සම්මුඛ පරීක්‍ෂණයකට මුහුණදීමේදී ඇතිවන චකිතය හෝ කි‍්‍රකට් කී‍්‍රඩාවේදී පන්දුවකට පහර දීමේදී ඇතිවන චකිතය වැනි තත්ත්ව එවැනි කටයුතු සාර්ථක කරගැනීමට බලපාන අතර එය අපට මානසික සුආතතිය ලෙස හැඳින්විය හැකියි.

සමහර අවස්ථාවලදී මෙම මානසික ආතතිය ඉතා තදබල ලෙස ඇතිවීම නිසා සමහර අයට මානසික ගැටලූ, සෞඛ්‍ය ගැටලූ, සමාජයීය ගැටලූ ඇතිවන අතර ඔවුන්ගේ වැඩ කටයුතු මේ නිසා අසාර්ථක විය හැකියි. මෙය පීඩාකාරී මානසික ආතතිය වන අතර එය stress ලෙස හඳුන්වයි. සමහර අය කුඩා සිද්ධියකදී පවා අතිශයන් කැළඹීමට පත්වී විශාල මානසික ආතතියක් ඇති කර ගන්නවා. මේ අය කැළඹුණු ප‍්‍රතිචාරකයන් (hot responders) ලෙසින් හඳුන්වනවා. කාන්තාවන්, දරුවන්, නව යොවුන් තරුණ තරුණියන් සහ දික්කසාද වූ අයගේ මානසික ආතතිය වැඩියි. ඔවුන් බොහෝ අවස්ථාවල කැළඹුණු ප‍්‍රතිචාරකයන්ගේ ගණයට අයත් වෙනවා. පිරිමින් සහ සාර්ථක පවුල් ජීවිත ගත කරන මැදිවියේ අයගේ මානසික ආතතිය අඩු මට්ටමක පවතින අතර ඔවුන් බොහෝ අවස්ථාවල ශන්ත ප‍්‍රතිචාරකයන් වෙනවා.

සුආතතිය අපේ ජීවිතයේ සාර්ථකත්වයට ඉතා අවශ්‍යයි. නිදසුනක් විදිහට විභාගයකට පෙනී සිටින ශිෂ්‍යයෙක් පිළිබඳව සැලකුවොත් ‘‘මේ විභාගයෙන් මා කෙසේ හෝ සමත් වෙනවා’’ කියන තදබල උනන්දුව ඔහුට ඇති වුණු විට හිතට ඇතිවෙන්නෙ ආතතියක්. ඒ ආතතිය නිසා ඔහු උනන්දුවෙන් පාඩම් කිරීමට පෙළැඹෙනවා. මේක තමයි සුආතතිය කියන්නේ. සුආතතිය නිසා ඔහු උනන්දුවෙන් පාඩම් කර විභාගය සමත් වෙනවා. රැකියාවේ ඔබට කුමක් හෝ අභියෝගයක් තිබුණොත් රැකියාවේ සාර්ථකත්වය ගැන හිතලා ඔබ ඒ අභියෝගය ජය ගන්න හැකි සෑම උත්සාහයක්ම දරනවා. මෙතැනදීත් ඔබට ඇති වන්නෙ ආතතියක්. ඒත් එය සුආතතියක් මිස නරක ආතතියක් නොවේ. ඒ අනුව ජීවිතයට සාර්ථකත්වය ළඟා කර ගැනීමට අපට ආතතිය යම්කිසි දුරකට අවශ්‍ය බව පැහැදිලි වෙනවා.

ඔබට කරන්න බැරි තරම් වැඩ ගොඩක් ඔබේ කාර්යාලයේ තිබේ නම් එයින් ඔබට මානසික ආතතියක් ඇති වෙනවා. නිවසේ වුවත් වැඩ අධික වීම ගෘහණියන්ට මානසික ආතතිය ඇති වීමට බලපානවා. නරක මානසික ආතතිය ඇති විය හැකි තවත් අවස්ථා කිහිපයක් ලෙස,

1. පවුලේ සාමාජිකයන් අතර ආරවුල්, ප‍්‍රශ්න ඇතිවීම

2. පවුලේ කෙනකු දැඩි ලෙස රෝගාතුර වීම

3. දරුවන් අකීකරු වීම, ඉගෙනීමට යොමු නොවීම

4. ආර්ථික අපහසුතා, ණය ගෙවා ගැනීමට නොහැකි වීම

5. බොහෝ දෙනකුට යුතුකම් කිරීමට සිදුවීම

6. දරුවන්ගේ අධ්‍යාපනයේ තරගකාරී ස්වභාවය

7. පවුලේ අයකු මිය යෑම

8. පෙම් සබඳතාවක් බිඳී යෑම හෝ දික්කසාදය.

9. පවුලට අලූතින් දරුවකු එක් වීම

10. බොහෝ වැඩ කර පුරුදු අයකුට වැඩක් නොකර නිකරුණේ කාලය ගෙවීමට සිදුවීම.

ඔබ රැකියාව කරන ස්ථානයේ ඔබේ මේසයට යාබද මේසයේ සිටින්නේ ඔබ අකැමැති කෙනෙක් නම්, ඔබට හදිසි ගමනක් යෑමට සිදුවූ විට අතරමඟදී වාහන තදබදයකට මුහුණ දෙන්න සිදු වුණොත්. මානසික ආතතියක් ඇති වෙනවා. දිග පෝළිම්වල රැඳී තම වාරය එනතෙක් බලා සිටින්නට සිදුවන අවස්ථාවලදීත් අප තුළ මානසික ආතතියක් ඇති වෙන්න පුළුවන්. ඔබේ ජංගම දුරකතනයට නිතර නිතර ඉස්පාසුවක් නැති තරමට ඇමතුම් ලැබෙන විට ඔබට එය පොළොවේ ගසන්නට සිතෙන්නේත් මේ හේතුව නිසාමයි. අසල්වාසීන්ගේ ඝෝෂාකාරී හැසිරීම, තමාගේ කි‍්‍රයාවන්ට නෑදෑයන්ගේ, අසල්වැසියන්ගේ අනවශ්‍ය අත පෙවීම් ආදියත් කෙනකුට මානසික ආතතිය ඇති කරනවා.

මේ හැම දෙයක්ම මානසික ආතතිය ඇති කරවන බාහිර හේතූන්. මේවා අප හඳුන්වන්නේ ස්ට‍්‍රසෙර්ස් (Stressors) යනුවෙනුයි. තමන්ගේ පෞරුෂ ලක්‍ෂණ නිසාත් මේ මානසික ආතතිය, ඒ කියන්නේ distress ඇති වෙනවා. සාමාන්‍යයෙන් A වර්ගයේ පෞරුෂය හා B වර්ගයේ පෞරුෂය නමින් පෞරුෂ දෙකක් තිබෙනවා. මෙයින් A වර්ගයේ පෞරුෂය කියන්නේ ඉක්මනින් වැඩ කරන, වැඩ ගොඩක් කරන්නට කැමැති, වඩා හොඳින් වැඩ කරන පෞරුෂයයි. තවද ඔවුන් ඉතා තරගකාරී, ඉලක්කයන් හඹා යන, තමන්ගේ තත්ත්වය පිළිබඳ අභිමානයකින් පසුවන, නොඉවසිලිමත් කණ්ඩායමක් ආතතිය ඇතිවීම වැඩියි. නමුත් B වර්ගයේ පෞරුෂය හිමි අය කලබලයක් නොමැතිව සීරුවෙන් තමන්ගේ ඉලක්කවලට ළඟා වන අයයි. ඔවුන්ට එම ඉලක්කයට ළඟා විය නොහැකි වුවත් එයින් එතරම් සැලෙන අය නොවෙයි. වඩා නම්‍යශීලී, තමාගේ රාජකාරිය විනෝදයෙන් කිරීමට කැමැති, වඩා ඉවසීමකින් යුතු කණ්ඩායමක් ලෙස B වර්ගයේ පෞරුෂය හිමි අය හැඳින්විය හැකියි. ඒ හේතූන් නිසාම B පෞරුෂය හිමි අය එතරම් මානසික ආතතියකට ගොදුරු වන්නේ නැහැ.

පෞරුෂය වගේම මේ නරක ආතතිය ඇති වන්නට මත්පැන් ද බලපානවා. මත්පැන් නිසා හටගන්නා පවුල් සම්බන්ධතා දුරස් වීම, වෙලාවට වැඩ කිරීම අපහසු වීම, මුදල් නාස්තිය වැනි කරුණු නරක මානසික තත්ත්වයන් ඇතිවීමට හේතුවක්. මේ හැරුණු විට දුම්පානය, තරබාරු බව, තමන් ගැන ආත්ම විශ්වාසයක් නැතිකම වැනි හේතූන්ද මේ සඳහා බලපානවා. සමහර අයට  ඕනෑම වැඩක් තමන්ම කර ගන්නවා මිසක් වෙන අය ඒක කළොත් හිතට හරි මදි. හැමවෙලාවෙම හිතන්නේ ඒක තමන් කරන තරම් හොඳට වෙන කවුරුවත් කරන්නේ නෑ කියලා. ඒ නිසා හැම වැඬේම තමන් බදා ගන්නවා. එවිට ඒ සියල්ල ඉටු කිරීමට පැය 24 ත් මදි වෙනවා. මෙවැනි පෞරුෂ ලක්‍ෂණ තිබෙන අයටත් මානසික ආතතිය වැඩියි.

හෘද රෝග විශේෂඥ වෛද්‍යනාමල් විජයසිංහකොතලාවල ආරක්‍ෂක විශ්වවිද්‍යාල රෝහල, වේරහැරනවලිය