බඩ වේළුණා කියා හිතුමතේට විරේක පෙති බොන්න එපා

ගර්භණී කාලයේ මුල් අවදියේ බොහෝ මවු වරුන්ට කෑම අරුචිය ඇතිවේ. සමහර අය තෝරා බේරා ගත් ආහාර පමණක් ම ගනී‍. එය මලබද්ධයට හේතුවක්. ගර්භණී මවුවරුන්ට ලබාදෙන යකඩ පෙති ද මලබද්ධය ඇති කළ හැකියි. අනෙක ගර්භය නිසා බඩවැල් හා ගුද මාර්ගය තෙරපීම නිසා ද එම ‍‍රෝග ලක්ෂණ පෙන්නුම් කළ හැකියි.

මලබද්ධය ඇති බව ස්ථිරවම දැනගත්තේ කෙසේද?

කිසිදු අපහසුවකින් තොරව මෘදු වූ මල ඔබ සෑහීමට පත් වූ අයුරින් පිට වූවා නම් ඔබට මලබද්ධය නැත. එහෙත් මලපහ ගන වී ඇත්නම්, පිට කිරීමේදී අපහසුවක්, වේදනාවක් දැනේ නම්, වෙනදාට වඩා දින ගණන් පසුවී මල පහවන්නේ නම් ඔබට එම රෝග ලක්ෂණය ඇති බවට සැක කළ හැකියි.

මල බද්ධයට වැඩියෙන් ම ගොදුරු වන්නේ කවුද?

ඕනෑම වයස් කාණ්ඩයක අයට මේ රෝග ලක්ෂණය ඇති විය හැකියි. බොන වතුර ප්‍රමාණය, ගන්නා සමහර ඖෂධ වර්ග වගේ ම විවිධ රෝගී තත්ත්වයන් ද ඊට බලපෑ හැකියි. උදාහරණ ලෙස බඩවැලේ ගෙඩියක්, පිළිකාමය තත්ත්වයක් ඇති අයකුට මලබද්ධය ඇතිවෙන්න පුළුවන්. එය රෝගයක ලක්ෂණයක් පමණයි.

මලබද්ධය දිගින් දිගටම පැවතීම අහිතකරද?

ඔව්. මේ රෝග ලක්ෂණය දීර්ඝකාලීනව තිබීමෙන් බඩවැලේ යම් හිරවීමක් ඇතිවිය හැකියි. සමහර විට එවැනි තත්ත්වයකදී අධෝවාතය පවා පිට නොවී තිබෙන්නට පුළුවන්. මෙවැනි අවස්ථාවක දී ශල්‍ය කර්මයකට පවා යාමට සිදුවිය හැකි බැවින් රෝග ලක්ෂණයට හේතුව සොයා බලා ඉක්මනින් ප්‍රතිකාරවලට යොමුවිය යුතුයි. එවිට රෝගය සුව වීමත් සමඟ මලබද්ධය ද දුරු වී යයි.

බඩවැල් හා මලබද්ධය අතර සම්බන්ධතාවක් තිබෙනවාද?

ඔව්. ජීර්ණය වූ ආහාර අවශෝෂණය ප්‍රධාන වශයෙන් සිදුවන්නේ කුඩා අන්ත්‍රය (කුඩා බඩවැල) තුළයි. ආහාරයේ ඉතිරි වූ ද්‍රව්‍ය (රෙ‍ාඩ්ඩ) මහාන්ත්‍රය (මහ බඩවැල) කරා ගමන් කරන අතර එහි ප්‍රධාන වශයෙන් අඩංගු වන්නේ ජීර්ණය නොවූ කෙඳි වර්ග, ජලය වැනි දේ. බඩවැල් ඇති පේශීන් සංකෝචනය වීම නිසා මල ගුදය දෙසට තල්ලු වී යයි. එවිට මලවල ඇති ජලය තවදුරටත් මහාන්ත්‍රයට උරාගැනීම නිසා ඒවා ගන බවට පත්වේ. මලවල මෘදු බව ඇතිවීමට ප්‍රධාන වශයෙන් හේතු වන්නේ එහි ඇති තන්තු ප්‍රමාණයයි. අපි පානය කරන ජල ප්‍රමාණය අඩු නම්, අධික ව්‍යායාම හෝ තද හිරු එළියේ සිටීම නිසා අධික ලෙස දහදිය දැමීමෙන් මලවල ඉතිරිව ඇති ජලය සියල්ල බඩවැලෙන් උරාගනියි. එවිට මල අධික ලෙස ගන වී පහ කිරීමට අපහසුවෙයි.

අප ගන්නා ආහාර මලබද්ධයට බලපානවාද?

ඔව්. අප ගන්නා ආහාරවල තන්තුමය කොටස් (ශාක කොටස්) අඩු නම් එය ද මලබද්ධයට හේතුවිය හැකියි. අලුත් පලතුරු, පලාවර්ග සහ එළවළු වැඩි වැඩියෙන් ආහාරයට එක් කර ගැනීම වඩාත් සුදුසුයි. ප්‍රමාණවත් පරිදි ජලය පානය ද අත්‍යවශ්‍යයි. එමෙන් ම ව්‍යායාම සහ නිසි ආහාර රටාවක් මඟින් නිරෝගී සිරුරක් පවත්වා ගන්නේ නම් මලබද්ධය පහසුවෙන් ම වළක්වා ගත හැකියි.

පුරුද්දක් ලෙස යම් කාලසීමාවකට වතාවක් බඩ විරේක කිරීමෙන් මලබද්ධය ඇතිවෙන්නේ නෑ කියන ‍මතය ඇත්තක් ද?

තමන්ගේ හිතුමතයට කිසිදු ඖෂධයක් නොගත යුතුයි. මලපහ වීමේදී අපහසුවක් වේදනාවක් දැනෙනවා නම් ඔබ කළ යුතු වන්නේ වෛද්‍යවරයකු හමුවීමයි. ආවට ගියාට විරේක පෙති හා ඖෂධ ගැනීම අනුවණකමක්. හිතුමතේට එවැනි ඖෂධ ගැනීම නිසා මහ බඩවැල දුර්වල වීමේ හේතුවෙන් පවා මලබද්ධය ඇතිවිය හැකියි. මේ නිසා විරේක ඖෂධ ගැනීමේ දීත් කල්පනාකාරී විය යුතුයි.

කල්පවතින මලබද්ධයට පැහැදිලි හේතුවක් තිබෙනවාද?

තමන් ගන්නා ආහාරවල ගුණාත්මක බව අඩු නම්, කාලයක් තිස්සේ තන්තු අඩු ආහාරවලට හුරු වී සිටී නම් එවැනි කෙනකුට මේ තත්ත්වය ඇතිවිය හැකියි. ව්‍යායාමයෙන් තොරව අලසව සිටින අයටත් මේ රෝග ලක්ෂණයෙන් ගැලවී සිටිය නොහැකියි. කාලයක් තිස්සේ විරේක පෙති භාවිත කිරීම හේතුවෙන් මහන්ත්‍රයේ පේශීන් දුර්වල වී ඇති අයෙකුටත් කල්පවතින මලබද්ධය ඇතිවීමේ ඉඩ වැඩියි.

සමහර ඖෂධ වර්ග මලබද්ධයට හේතුවන බව ඔබ සඳහන් කළා. ඒ ඖෂධ වර්ග මොනවාද?

මලබද්ධය වැඩි පුරම ඇතිවන්නේ කෝ‍ෙඩ්න් (Codein) අඩංගු වේදනා නාශක ඖෂධ ඒ වගේ ම මෝෆීන් නමැති ප්‍රබල වේදනා නාශක ඖෂධය නිසාත් මලබද්ධය ඇතිවිය හැකියි. අධි රුධිර පීඩනය පාලනය කිරීමට ගන්නා වෙරපමිල් ඖෂධය හා ප්‍රෙපැන‍ලෝල් ඖෂධය නිසාත් එම රෝග ලක්ෂණ පෙන්නුම් කළ හැකියි. මානසික අවපීඩනයේ දී භාවිත කරන සමහර ඖෂධ ද මීට හේතුවේ. කැල්සියම් සහ යකඩ අඩංගු ඖෂධ නිසාත් මලබද්ධය ඇතිවේ.

එවැනි ඖෂධ ගන්නා අයට මලබද්ධය ඇති වුවහොත් ඖෂධ නවතා දැමිය යුතු ද?

එයත් හිතුමතේට නොකළ යුතු දෙයක්. ඔබගේ වෛද්‍යවරයා හමු වී තමන් මුහුණ පා සි‍ටින තත්ත්වය, රෝග ලක්ෂණ පැහැදිලි කළේ නම් ඔහු ඖෂධ මාත්‍රාව වෙනස් කිරීමට උපදෙස් ලබාදෙයි. එසේත් නැතිනම් ඒ වෙනුවට වෙනත් ඖෂධයක් ලබාදෙයි.

මලපහ කරනවිට ගුදයෙහි අධික වේදනාවක් හට ගන්නේත් මලබද්ධය නිසා ද?

ඒ තත්ත්වයට ප්‍රධාන හේතු දෙකක් තිබිය හැකියි. එකක් අර්ශස් ගෙඩි. දෙවැන්න ගුදයේ කෙළවර ඉරී ගියා සේ ඇතිවන තුවාල. මලපහ කරනවිට අධික වේදනාවක් ඇතිවන නිසා එම රෝගීන් මලපහ කිරීමට අකමැතියි. එසේ නිසි ලෙස මලබැහැර නොකිරීම නිසා ම මලබද්ධය ඇතිවිය හැකියි.

ඇතැම් අයට මලපහ සමඟ රුධිරය පිටවෙනවා. එසේ වන්නේ ඇයි?

මලපහ සමඟ තද රතුපාට රුධිරය පිටවනවා නම් ඒ බොහෝ විට අර්ශස් රෝගය නිසා වීමට පුළුවන්. IBS රෝගය හා මහාන්ත්‍රය වණ වීමේ රෝගය නිසාත්, මහ බඩවැලේ හට ගන්නා සමහර ගෙඩි සහ පිළිකා වර්ග නිසා මල සමඟ රතු පැහැ රුධිරය පිටවිය හැකියි. ආමාශයේ සහ කුඩා අන්ත්‍රයේ තුවාල වීමක් නිසා රුධිර වහනයක් වූවා නම් මලපහ තාර, කළු පැහැති ස්වභාවයක් ගනී‍. මීට අමතරව සිරප් වර්ග, යකඩ අඩංගු පෙති වර්ග නිසාත් මලවල පැහැය වෙනස්වේ. බොහෝ විට කළු පැහැයට හැරේ.

මලපහ කිරීම අවසන් වූ පසු නැවත නැවත එවැනි අවශ්‍යතාවක් දැනෙන්නේත් මලබද්ධය නිසා ද?

එවැනි තත්ත්වයකට හේතු වන්නේ ගුද මාර්ගයේ හටගත් ගෙඩියක්. එසේත් නැත්නම් IBS රෝගය.

මොකක්ද මේ IBS රෝගය කියන්නේ?

බඩ වේලීම සහ බඩ බුරුල්වීම කාලයක් තිස්සේ මාරුවෙන් මාරුවට සිදුවීම, වරින්වර යටි බඩේ වම්පස වේදනාවක් වැනි ස්වභාවයක් ඇතිවීම, බඩ පිපුම් ගතිය හා ඔක්කාරය වැනි ලක්ෂණ ඇත්නම් ඔබට IBS (Irritable Bowl Syndrome) රෝගය ඇති බවට සැක කළ හැකියි. එවැනි රෝගීන්ට මලපහ කිරීමෙන් පසුවත් නැවත මලපහ කිරීමේ අවශ්‍යතාව දැනේ. සමහර විට මලපහවල හැඩය වෙනස් වී සිහින් පැතලි දිගටි රිබන් ස්වරූපයක් ගනී. මල සමඟ රුධිරය පිටවීමට ද පුළුවන.

එම රෝගී තත්ත්වය අති බව ස්ථිරවම දැනගත්තේ කෙසේද?

IBS රෝගී තත්ත්වයට මුහුණ දෙන්නේ වැඩිපුරම කාන්තා පාර්ශ්වයයි. සිත් තැවුල්, කරදර පීඩා ඇති කාලවල රෝගය උත්සන්න විය හැකියි. ඇතැම්විට මෙය කාන්තාවන් ගේ ස්ත්‍රී ලිංගික පද්ධතිය හා සම්බන්ධ ‍‍ රෝග, ආමාශයේ තුවාල හා ඇපන්ඩිසයිටිස් රෝගය සමඟ වරදවා තේරුම් ගැනීමටත් පුළුවන. මල මූත්‍ර හා රුධිර පරීක්ෂණ මඟින්, Sigmoidoscopy පරීක්ෂණයෙන් එනම් ගුද මාර්ගයට බටයක් වැනි උපකරණයක් ඇතුළු කොට කරන පරීක්ෂාවෙන් මෙම ‍‍රෝගී තත්ත්වය හඳුනා ගත හැකියි.

සමහර අය නිවෙසින් බැහැරව ගිය දිනවලට තමන්ට මලබද්ධය ඇතිවන බවට මැසිවිලි නඟනවා. එහෙම වන්නේ ඇයි?

ඊට ප්‍රධානතම හේතුව දින චර්යාව වෙනස්වීම හුරු පුරුදු තැනින් බැහැරවීම නිසා වන මානසික ආතතිය නිසාත්, ගමන් තෙහෙට්ටුව නිසාත් එවැනි තත්ත්වයක් ඇතිවිය හැකිය. නුපුරුදු වැසිකිළිය, හා ඉන් හමන දුගඳ පවා ‍ඔබේ මලබද්ධයට හේතු වන්නට පුළුවන්.

දුම්පානයට ඇබ්බැහි වූ කෙනෙක් එය අත් ‍හළොත් මලබද්ධය ඇතිවෙන්න පුළුවන්?

ඔව්. ඒ තත්ත්වය ඇති වෙන්නේ දින කිහිපයකට පමණයි. දුම්පානයේදී පෙණහලුවලට ඇතුළුවන නිකොටින් නමැති රසායනික ද්‍රව්‍ය ආහාර මාර්ගයේ ක්‍රමාකුංචන සංකෝචන උත්තේජනවත් කරන අතර එය මලපහ කිරීම පහසු කරවයි. දුම්පානය නතර කිරීමෙන් පසු දින කිහිපයක් මලබද්ධය ඇතිවන්නේ ඒ නිසයි. එය දුම්පානය අත්හැරීම නිසා ඇති වූ බවට සැක කරමින් නැවත දුම්පානයට පුරුදු නොවිය යුතු යි. නිවැරැදි ආහාර රටාවකට හුරුවීමයි කළ යුතු හොඳම දේ.

සමහර කුඩා දරුවන් දින දෙක තුනක් පමණ මල පහ නොකර සිටින්නේ මලබද්ධය නිසා ද?

හොඳින් මවු කිරි බොන දරුවෙකු ප්‍රමාණවත් ලෙස මුත්‍රා පහ කරනවා නම් දින දෙක තුනක් මලපහ නොකළාට බිය විය යුතු නෑ. ඒත් මලපහ කිරීමේදී දඟලනවා නම්, අපහසුවකින් සිටිනවා නම්, වේදනාවෙන් හඬනවා නම් ඒ ගැන සැලකිලිමත් විය යුතුයි. දින කිහිපයකින් වුව ද හොඳින් මලපිට වෙනවා නම් ගැටලුවක් ඇතිවිය නොහැකියි.

ගැබිනි මවුවරුන් වැඩි දෙනෙක් තමන් මලබද්ධයෙන් පීඩා විඳින බව පවසන්නේ ඇයි?

ගර්භණී කාලයේ මුල් අවදියේ බොහෝ මවුවරුන්ට කෑම අරුචිය ඇතිවේ. සමහර අය තෝරා බේරාගත් ආහාර පමණක් ම ගනී‍. එය මලබද්ධයට හේතුවක්. ගර්භණී මවුවරුන්ට ලබාදෙන යකඩ පෙති ද මලබද්ධය ඇති කළ හැකියි. අනෙක ගර්භය නිසා බඩවැල් හා ගුද මාර්ගය තෙරපීම නිසා ද එම ‍‍රෝග ලක්ෂණ පෙන්නුම් කළ හැකියි.

මලපිට කිරීම අපහසු අවස්ථාවක වස්ති කිරීම සුදුසු ද?

එවැනි දෙයක් කළාට කිසිදු වරදක් නැත. එහිදී සිදුවන්නේ මල මෘදු වීමක්. වෛද්‍ය උපදෙස් අනුව කිරීමයි වඩාත් වැදගත් වන්නේ.

මලබද්ධයෙන් පෙළෙන අයට දිය හැකි පොදු උපදේශය කුමක්ද?

ප්‍රධානම දේ ආහාර රටාව වෙනස් කරගැනීම‍. ක්ෂණික ආහාර වෙනුවට තන්තු අධික පෝෂණ ගුණයෙන් ඉහළ ආහාර ගැනීම ඉතා ම වැදගත්. වතුර ටිකක් වැඩිපුර පානය කරන්නට පුරුදුවීම, නිතිපතා ව්‍යායාම වල යෙදීම වඩාත් සුදුසුයි‍. වෛද්‍ය උපදෙස් නැතිව විරේක පෙති ගැනීමෙන් ද වැළකිය යුතු ය. එවිට ඔබට පහසුවෙන් ම මලබද්ධයෙන් බේරෙන්නට පුළුවන්.

සාකච්ඡා කෙළේ රමණී සුබසිංහ

උපුටා ගැනීම සිළුමිණ පුවත්පත