මොළේ වැඩි අයට ගැස්ට්‍රයිටිස් හැදෙන්න ඉඩකඩ වැඩියි ඕනෑවට වඩා ආදරය ලැබීමත් හේතුවක්
ආමවාතය නැතහොත් ගැස්ට්‍රයිටිස් ගැන නොදන්න අයකු අද නැති තරම්. එයට හේතුව සෑම පිරිමින් පස්දෙනකු ගෙන් එක් අයකුට හා සෑම කාන්තාවන් දහදෙනකුගෙන් එක් අයකුට ජීවිතයේ කවදා හෝ ආමාශයේ හෝ ග්‍රහණ‍යේ තුවාලයක් සෑදෙන බව වෛද්‍ය පර්යේෂණවලින් හෙළිවීමයි. එසේ අපට පීඩා ගෙන දෙන බඩේ ගෑස්, ගැස්ට්‍රික්, ආමවාතය, බඩේ ඇසිඩ් ආදී නම්වලින් හඳුන්වන රෝගය හා එයින් වැළකීමට ගත යුතු පියවර ගැන විශේෂඥ වෛද්‍ය ආරියසේන යූ. ගමගේ මහතා දෙන උපදෙස් මෙසේ විමසමු.
මොකක්ද මේ ගැස්ට්‍රයිටිස් කියන්නේ?
සාමාන්‍යයෙන් ආමාශයේ ආසාදිත තත්ත්වයක් නැත්නම් ප්‍රදාහ තත්ත්වයක් ඇතිවීම තමයි මේ නමින් හඳුන්වන්නේ. ලතින් භාෂාවෙන් ‘අයිටිස්’ කියන යෙදුම එන්නේ කරුණු 5 ක් මුල්කරගෙන. රුබෝ - රතුපාට වීම, ඩොලෝ - වේදනාව, කැලෝ - කැලරි හෙවත් තාපය නිසා රත්වීමක් ඇතිවීම, ටියුමෝ - ඉදිමුම, ෆන්ක්ටියෝලීසා - ක්‍රියාකාරීත්වය අඩු වීම කියන ලක්ෂණ ඇති ඕනෑම අවස්ථාවක් අයිටිස් තත්ත්වයක් වනවා. ආමාශයේ එවැනි තත්ත්වයක් ඇතිවීම තමයි ගැස්ට්‍රයිටිස් කියන්නේ.
මෙය ඇති වන්නේ කොහොම ද?
යම් කෙනකු ආහාර නොගෙන සිටීම, බඩට විෂ සහිත දේ හෙවත් මද්‍යසාර, අමු අඹ, මිරිස්, අච්චාරු, තෙල් ආදිය නිතර එක් කිරීම හා දුම්පානය යන හේතු නිසා ගැස්ට්‍රයිටිස් ඇතිවිය හැකියි. සමහරුන්ගේ මොළයේ අධි ක්‍රියාකාරී තත්ත්වයක් පවතී නම් එය ද හේතුවක් වන්න පුළුවන්. සාමාන්‍යයෙන් බුද්ධිය මෙහෙයවා කටයුතු කරන අයට, රෑ නිදි වරන අයට, මේ රෝගය ඇතිවීමේ ඉඩකඩ බහුලයි. මොකද මොළයේ 10 වැනි කපාල ස්නායුව තමයි මේ ගැස්ට්‍රයිටිස් තත්ත්වය පාලනය කරන්නේ. එය ඕනවට වඩා උත්තේජනය වීම ගැස්ට්‍රයිටිස් මතුවීමට හේතුවක්. කොහොම වුණත් එක එක පුද්ගලයාට මේ රෝගය ඇතිවීමේ හේතු විවිධ වෙන්න පුළුවන්. ඒවා තේරුම්ගෙන තමන්ම අවධානයෙන් කටයුතු කිරීම වඩා හොඳයි.
ඔබ කී හේතුවලට අමතරව ශාරීරික හේතුන් බලපානවා ද?
සමහර විට කෙට්ටු උස අයට මහත අයට වඩා ආම වාතය වැඩියෙන් එනවා. කල්පනා කරන අයට පාඩම් කරන අයට වගේ ම ඕනැවට වඩා ආදරය ලබන අයටත් මේ රෝගය හැදෙනවා.
එය තේරුම් කළොත්?
සමහර පෙම්වතුන් පෙම්වතියන් තම ආදරය පෙන්වීම සඳහා ‘ඔයා කෑව ද? බීව ද?’ කොහෙද යන්නෙ මොනවද කරන්නේ ආදි වශයෙන් නිතර නිතර අනෙකාගේ කටයුතු සොයා බලන විට ඒ සොයා බැලීමට ලක්වන පුද්ගලයා පීඩාවට පත් වෙනවා. එය ආතතිය වගේ තත්ත්වයක්. මේ නිසාත් ඔහු හෝ ඇය ගැස්ට්‍රයිටිස් රෝගියකු වන්නට පුළුවන්.
ඒ කියන්නේ වෙනත් මානසික ආතතියක් වුණත් ගැස්ට්‍රයිටිස්වලට හේතු විය හැකියි?
ඔව්. සමහරවිට අධික සිත් තැවුල් හා ආමාශයේ තුවාල අතර සම්බන්ධයක් පවතින අවස්ථා තිබෙනවා. එහෙත් එය කෙතරම් දැඩි එකක්දැයි තවම ඔප්පු කර නැහැ.
ආමාශයේ තුවාල ඇති කරන්නේ කුමක් මඟින් ද?
අපේ ආහාර ජීර්ණය සඳහා අවශ්‍ය හයි‍ඩ්‍රෝ ක්ලෝරික් අම්ලය ආමාශයේ පවතිනවා. සාමාන්‍යයෙන් ජලය මිශ්‍ර නොකරන ලද එම අම්ලය අත්ල මත තබා ගත්තොත් විනාඩි කීපයකදී අත්ල සිදුරු වී පිට අත්ල පැත්තෙන් මතුවන තරම් ඒවා සැරයි. ඉතින් අප ආහාර නොගෙන සිටීම වැනි අවස්ථාවල මේ අම්ලය ආහාර මාර්ගයේ තුවාල ඇති කරන හැටි ගැන හිතා ගත හැකියි නේද?
මුල් අවස්ථාවේ ආම වාතය ඇතිවන බව සොයා ගන්නේ කෙසේ ද?
ඇඹුල් රහට උගුරට හෝ කටට එනවා නම් එය තමයි මුල් හඳුනා ගැනීමේ ලක්ෂණය වන්නේ. මෙයට හේතුව ආමාශය හා ගලනාලය අතර ඇති කපාටය නිසි ලෙස ක්‍රියා නොකිරීමයි. සමහරුන්ට නින්දේදී එසේ එන ඇඹුල් රස උගුරෙන් පෙණහැල්ලට යාමට උත්සාහ කිරීම නිසා රෑට කැස්ස ඇතිවන්න පුළුවන්. තවත් සමහරුන්ට මේ අම්ලය රාත්‍රියේ කටට ඒම නිසා දත් දිරා යනවා. තවත් සමහරුන්ට හෘදයාබාධයක් තරමටම පපුව රිදෙන්න ගන්නවා. එහෙම රැවටී එන අවස්ථා ද තිබෙනවා. ඇත්තටම ගැස්ට්‍රයිටිස් කියන්නේ ශිෂ්ටාචාර ගතවීමේ නැත්නම් සභ්‍යත්වයේ රෝගයක්. සැහැල්ලු දිවි පෙවෙතක් වෙනුවට සංකීර්ණ ජීවන රටාවකට අනුගත වීමට යෑම නිසා නින්ද සහ ආහාර අඩුවීමෙනුයි මේ ලෙඩ හැදෙන්නේ. සමහර වෙලාවට අධික බඩගින්නත්, බඩේ දැවිල්ලත් දැනෙන්න ඉඩ තිබෙනවා.
බඩ පපුව දැවිල්ල, උදරයේ ඉහළ කොටසේ වේදනාව, බඩ පිපුම ඇඹුල් රසට වමනය හා ඔක්කාරය වරින්වර ඇති වෙනවා නම් අනිවාර්යයෙන් ගැස්ට්‍රික් රෝගය කියා කිව හැකි ද?
එහෙම ලක්ෂණ එක් විශේෂිත රෝගයක් නිසා ඇති වනවා යැයි කියා කියන්න අපහසුයි. ආමාශයේ ග්‍රහණියේ හා ගලනාළයේ පහළ කොටසේ ඇතිවන නොයෙක් රෝගී තත්ත්වයන් නිසාත් එවැනි රෝග ලක්ෂණ මතුවන්න පුළුවන්. ආමාශයේ තීව්‍ර ප්‍රදාහය (Accute Gastritis) හෝ කල් පවතින ප්‍රදාහයන් (Chronic Gastritis) වගේම අමාශයේ හෝ ග්‍රහණියේ ඇතිවන තුවාල නිසාත් කලාතුරකින් ආමාශයේ ඇතිවන වෙනත් ගෙඩි හෝ පිළිකා තත්ත්වයන් නිසාත් එවැනි ලක්ෂණ මතුවන්න පුළුවන්. පවුලේ වෛද්‍යවරයා හමුවීම වැදගත් වන්නේ ඒ නිසායි. එවිට ඔහුට රෝග ඉතිහාසය හා නිසි පරීක්ෂා කිරීම් මඟින් නිවැරැදි විනිශ්චයකට එළඹෙන්න පුළුවන් වෙනවා.
ආමවාතය නිසා ආමාශයේ ඇතිවන තුවාල පිළිකා බවට පත්වන්න පුළුවන්ද?
එසේ වන්නේ ඉතා කලාතුරකින්. ඒ වගේම එවැනි තත්ත්වයක් නම් එය හඳුනා ගැනීමත් අද ඉතා ම පහසුයි. මොකද මුඛය ඔස්සේ ආමාශයට ඇතුළු කරන එන්ඩොස්කාප් උපකරණය මගින් ආමාශයේ ඇති වී තිබෙන ව්‍යාධියේ ස්වභාවය දැක බලාගෙන එහි ස්වභාවය අනුව තුවාලයක් ද පිළිකාවක් ද කියා නිගමනය කරන්න පහසුකම් තිබෙනවා. යම් හෙයකින් පිළිකාවක් බවට සැක මතු වෙනවා නම් එතැනින් කුඩා කොටසක් ගෙන පරික්ෂා කිරීමටත්, එමඟින් ස්ථිර වශයෙන් ම පිළිකාවක් බව ඔප්පු වුණොත් සැත්කමක් මගින් ඉවත් කිරීමටත් පුළුවන්.
නිතර ‘ගුඩුස්’ යන්නේ ගැස්ට්‍රයිටිස් නිසා ද?
පොඩි දරුවන්ටත් කිරි බොද්දි වාතය ගිලුණු විට ගුඩුස් යනවා. ඒ වගේ අපටත් ආහාර හෝ පාන සමග වායුව ගිලෙන්න පුළුවන්. සෝඩා හා සිසිල් බීම වර්ගවල තිබෙන වාතය ගිලුණු විටත් මම කලින් කියූ ගලනාළය හා ආමාශය අතර කපාටය දුර්වල නම් එසේ වාතය උගුරින් පිට වෙනවා. නමුත් ආම වාතයටත් එසේ සිදුවන්න පුළුවන්. ඒ සමඟම පපුව පිච්චෙනවා වගේ දැනෙන්නත් පුළුවන්.
හිස කැක්කුම් හා වාත වේදනාවලට ගැස්ට්‍රයිටිස් බලපානවාද?
අතේ පයේ දණහිස් ආදියේ වාත වේදනා සහ ආමවාතය අතර කිසිදු සම්බන්ධයක් නැහැ. නමුත් හිස කැක්කුම නම් එන්න පුළුවන්. කලින් කියූ පරිදි 10 වැනි කපාල ස්නායුව ක්‍රියාත්මක වීම නිසා ඇතැමුන්ට කොන්ද, පිට රිදෙනවා වගේ දැනෙන්නත් පුළුවන්.
කෙනකුට තමන් නොදැන ආහාර මාර්ගයේ තුවාල තිබිය හැකිද?
පුළුවන්. සමහරවිට එකවරම එම තුවාල පිපිරීම නිසාත් රෝග ලක්ෂණ මතුවන්න ඉඩ තිබෙනවා. නැත්නම් එකවරම ලේ වමනය වෙන්නත් පුළුවන්. රෝග ලක්ෂණ දරුණුවට තිබුණ පමණින් තුවාල එතරම් විශාල නොවන අවස්ථා වගේම තුවාල විශාලව තිබුණත් රෝග ලක්ෂණ දැඩිව මතු නොවන අවස්ථා ද තිබෙනවා. කිසිදු රෝග ලක්ෂණයක් නැති අයගෙත් එන්ඩොස්කොප් උපකරණය යොදා බැලූ විට තුවාල ආමාශයේ ඇති බව දැනගත් අවස්ථාත් තිබෙනවා.
එවන් අවස්ථාවක සැත්කම් කිරීමට සිදුවනවාද?
ඔව් නමුත් එය ඉස්සර වගේ විශාල කැපුම් බ‍ෙඩ් සිටින පරිදි කරන්නේ නෑ, අනෙක දැන් ඉතා ප්‍රත්‍යක්ෂ ඖෂධ සොයාගෙන තිබෙන නිසා සැත්කම් කරන්නේත් කලාතුරකින්.
ආහාර මාර්ගයේ තුවාල වලට ප්‍රතිකර්මයක් ලෙස ආහාර වේල්වල සහ ප්‍රමාණයේ වෙනසක් කිරීම සුදුසුද?
ඉතාම වැදගත්. අමිල පාලනය සඳහා නිතර නිතර ආහාර ගැනීම හොඳ ක්‍රමයක්. නමුත් ආහාර ගත යුත්තේ ඉතා සුළු ප්‍රමාණයෙන්. තවදුරටත් පැහැදිලි කරනවා නම් තමන් ප්‍රධාන වේල් තුන සඳහා ගන්නා ආහාර ප්‍රමාණය වේල් 5 කට වෙන්කර ගන්න. එවිට ආම්ලික ස්‍රාවයන් ඒ ආහාරවලට උරා ගන්නා නිසා ආහාර මාර්ගයේ බිත්ති තුවාල වීම වැළකෙනවා. උදේ දවල් රාත්‍රි ප්‍රධාන වේල් සහ අතර මැද වේල් දෙකක් මෙහිදී ප්‍රමාණවත්. අප කියන්නේ වේලකදී බඩෙන් බාගයකට කන්න කියායි. එහෙම නැතිව සියලුම වේල්වල පිඟන් පිරෙන්න කෑවොත් ස්ථුලතාවයට පත්වන්න පුළුවන්.
කිරි වර්ග ආම වාතයට ගුණද?
ගුණයි. අම්ලයකට කිරි එක් වුණාම කැටි ගැසෙනවා. ඒ කියන්නේ අම්ලය උරා ගන්නවා කියන එකයි. එයින් ආමාශගත තුවාල සුව වන්නේ නැති බව අමතක නොකළ යුතුයි. ඒ වගේ ම ආමාශයේ හා ග්‍රහණියේ තුවාල හොඳ කරන බෙහෙතක් තවම සොයාගෙන නැහැ. මී කිරි, සුදු කිරි, වතුර, තැඹිලි ආදියෙන් ආම්ලිකතාව මැඩ පැවැත්වුවත් යෝගට්වලින් ඒ දේ සිදුවන්නේ නැත්තේ එය මුදවා ආහාරයට ගන්නා ද්‍රව්‍යයක් නිසයි. නමුත් මේ දේවල් වුණත් හැම දෙනාටම එක ලෙස බලපාන්නේ නෑ.
ආමාශයේ තුවාල හැදෙන්නේ ආමවාතය නිසා විතරද?
නැහැ. බැක්ටීරියාවක් නිසාත් එසේ වන්න පුළුවන්. හෙලිකොබැක්ටර් පයිලෝරි නම් බැක්ටීරියාව මලපහ සමඟ පිටවී එයින් අපිරිසුදු වූ ආහාර හා ජලය ගැනීම නිසා තවත් කෙනකුට රෝගය බෝවන්න පුළුවන්. එහෙත් එම බැක්ටීරියාව සඳහා ප්‍රතිජීවක ඖෂධ තිබෙනවා.
එසේ ආමවාතයෙන් සෑදෙන තුවාල නිට්ටාවට සුව කළ හැකිද?
මේවා හඳුන්වන්නේ නිදන්ගත තුවාල හැටියටයි. නිසි ලෙස ප්‍රතිකාර නොකළොත් කල් පවතින්න පුළුවන්. බොහෝ විට මේ තුවාලවලට ප්‍රතිකාර කරන විට සුව වී ප්‍රතිකාර නැවැත්වූ විට කලකින් යළි මතු වන්නත් පුළුවන්.
ඇස්ප්‍රින් වර්ග මෙහි වේදනා නාශකයක් ලෙස ගැනීම නුසුදුසු වන්නේ ඇයි?
ඇස්ප්‍රින් කියන්නේත් අම්ලයක්. විටමින් C දිගටම ගැනීම නිසාත් සමහරුන්ට තුවාල ඇතිවනවා. ඒකත් හරියට අඹ අච්චාරු කෑවා හා සමානයි. ඒ නිසා තමන්ට ඒවායින් ගැස්ට්‍රයිටිස් ඇති වන බව දැනෙනවා නම් නොගෙන සිටීම සුදුසුයි. ප්‍රති අම්ල ඖෂධ වෛද්‍ය නිර්දේශය අනුව ගැනීමෙන් මේ රෝගයෙන් වන පීඩාව නතර කර ගන්න පුළුවන්. සමහරු ඩයිජින් වැනි පෙති භාවිත කරනවා. ඒ වගේම සමහරුන්ට ඒ ඖෂධවල මැග්නීසියම්වලට බඩ වේළන්න පුළුවන්. ඒ නිසා තමන්ට ගැළපෙන දේ සොයාගන්න සුළු අධ්‍යයනයක යෙදීම සුදුසුයි.
මේ ආමවාතය මෙතෙක් නොහැදුණු අයට ඇතිවීමෙන් බේරීමටත්, ආමවාතය ඇති අය එය පාලනයටත් පිළිපැදිය යුතු පිළිවෙත් මොනවාද?
ප්‍රධානම දේ කාල සටහනකට අනුව වැඩ කිරීමයි. ආතතිය අඩු කර ගැනීම, වේලාවට ආහාර ගැනීම, සැහැල්ලුවෙන් ප්‍රශ්න විසඳා ගැනීම, මනස ඕනෑවට වඩා වෙහෙස වීමෙන් වැළකීම, තමන්ගේ වයස අනුව අවශ්‍ය නින්ද ලැබීම, මත්පැන් හා දුම්වැටි පානයෙන් අනිවාර්යයෙන් වැළකීම, තමන්ගේ සිරුරට සුදුසු නුසුදුසු ආහාර පාන ආදිය ගැන අවබෝධයෙන් කටයුතු කිරීම වගේ ම තමන්ට මේ රෝගය ඇත්නම් එය සුබවාදීව යොදා ගැනීමට පුරුදු වීම හොඳම දෙයයි. උදාහරණයක් ලෙස මම මේ ගැස්ට්‍රික් රෝගයෙන් තදින් පෙළෙන්නෙක් නිසා බඩ දැවිල්ල සෑදී පාන්දර 3 - 4 පමණට ඇහැරෙනවා. එවිට මා කළේ එයින් පසුතැවෙමින් තවත් පීඩාවට පත්වනවා වෙනුවට ඒ වෙලාවට දියබත්, බත් හෝ කිරි ආදි යම් ආහාරයක් ගෙන පාඩම් කිරීමට පුරුදු වීමයි. මේ රෝගය සුබවාදී ලෙස ගත් නිසා මට මගේ කටයුතුවලට එය බාධාවක් නොව උපකාරයක් වුණා. එවැනි පිළිවෙත් මගින් තමන්ගේ ජීවන රටාව සකසා ගැනීම ඕනෑම දෙයකට මුහුණ දීමේදී ඉතා වැදගත්.
අරුණ මුතුමලි
උපුටා ගැනීම සිළුමිණ පුවත්පත
