සිතු පැතු සම්පත් ළඟාකර දෙන ගජ මුතු
භාරතීය වාස්‌තු විද්‍යා ග්‍රන්ථයක්‌ වන ශ්‍රී ජිවනාථ දෛවඥවරයාගේ “වාස්‌තු රත්නාවලිය” නම් කෘතියෙහි මුතු පිළිබඳව ද සඳහන් වන කරුණු අළා ලියෑවුණු තොරතුරු බිඳක්‌ මෙසේය. මුතු හටගන්නේ ජල බින්දුවලිනි. පෘථිවියෙන් උඩ අහස්‌ තලයේ ආවහ, ප්‍රවාහ, උදව්හ, සංවහ, සුවහ, පරිවහ, පරාවහ යන නමින් හැඳින්වෙන වායු සතක්‌ එකක්‌ මතුපිට එකක්‌ යන ආකාරයට පිහිටා ඇත්තේය. මුතු හටගන්නට මේ වායු සතෙන්ද බලපැම් එල්ල වෙයි.
මේඝ ජාන මුතු
අවසානයට සඳහන් වූ “පරාවහ” යන නමින් හැඳින්වෙන වායු වෙහි නිතර ඇති වෙන විදුලි මේඝ ධාරාවක්‌ ගෙන් හටගත් විදුලිය බඳු පැහැය ඇති මුතු විශේෂයක්‌ හටගනියි. මේ මුතු මේ වායුව තුළින් අහස්‌ තලයෙන් පහතට ඇද වැටෙද්දී දෙව්ලොව වැසි දෙවියන් විසින් ගනු ලැබේ. ඒ නිසා මේ මුතු වර්ගය මිනිසුන් අතර ඉතා දුර්ලභය. දකින්නට පවා නැත.
ජලයෙන් හට ගන්නා මුතු
ජලයෙන් හටගන්නා මුතු වර්ගයක්‌ද තිබේ. මේවා හටගන්නේද අහසේය. මේ මුතු අතිශයින් ප්‍රභාමත්, එසේම දුර්ලභය. පහසුවෙන් හමු නොවෙයි.
තරුවලින් හටගන්නා මුතු
තරුවලින් හටගන්නා මුතු වර්ගයක්‌ද තිබේ. මේ මුතු වර්ගය වටකුරුය. කාන්තිමත්ය. හිරුට බඳු ප්‍රභාවයක්‌ ඇති නිසා කෙනෙකුට වැඩි වේලාවක්‌ ඒ දෙස බලා සිටිය නොහැකි අති දුර්ලභ මුතු වර්ගයකි.
වාතයෙන් හටගන්නා මුතු
අහසේදී වාතයෙන් හටගන්නා මුතු ඉතා මෘදුයි. මොලොක්‌ය. සැහැල්ලුය. වටකුරුය. කාන්තිමත්ය. මේවාද අති දුර්ලභ මුතු විශේෂයකි.
අහසින් බිමට
මේ මුතු වර්ග සියල්ල හටගන්නේ අහසෙහිය. එහෙත් මේ මුතු වර්ග අහසින් බිමට එයි. මිනිසෙකුට මේවා දකින්නට පවා ලැබෙන්නේ කලාතුරකිනි.
ගජමුතු
ගජමුතු හටගන්නේ මේ මිනිස්‌ ලොවෙහිය. එසේම මේ මිනිස්‌ ලොවෙහි ගජමුතු හටගන්නේ සද්ධන්ත කුලයෙහි ප්‍රතාපවත් ඇත්තුන්ගේ දළ කුහරයන් තුළය. ගජ මුතු මේ මිනිස්‌ ලොවෙහි, සම්පත් පහළ කරවන අති දුර්ලභ ආකර්ෂණීය වස්‌තුවක්‌ වශයෙන් සැලකේ.
කුල හතක්‌
අලි ඇතුන් කුල හතකට බෙදේ. ධාතු කරඬු, බුදු පිලිම හා දේව රූප වැඩමවීම සඳහා යොදවා ගනු ලබන්නේ වංශවත් කුලවලට අයත් අලි ඇතුන්ය. ගජ මුතු පිහිටන්නේද මේ වංශවත් අලි ඇතුන්ගේ දළ තුළය. දේව සංකල්පය අනුව වංශවත් අලියා ඇතා සමන් දෙවියන්ගේ වාහනය වේ. එයින්ද ප්‍රධානත්වය ලබන්නේ සමන් දෙවියන්ගේ සුදු ඇතාය. මේ සුදු ඇතා හැඳින්වෙන්නේ “අලි ඇතා” නමින්ය.
ඇත් සොහොන
ලෝකයේ ලස්‌සනම අලි ඇතුන් සිටින්නේ මේ හෙළ දිවයිනේය. සමනළ කන්ද අවට සප්ත කන්‍යා කඳු වැටි අතර සිංහරාජ වන අඩවියේ ජිවත් වන අලි ඇතුන් දළ දෙක ඔසවාගෙන මියයන්නට එන්නේ සමනල කන්ද පහළ මිටියාවතේ සැඟවුන ඇත් සොහොන වෙතය. මේ ඇත් සොහොන පුරා විසිරුණු ඇත් දළ දහස්‌ ගණනක්‌ තිබෙනවා දුටු අය සිටිතියි පැරැණියෝ සඳහන් කරති. එහෙත් මේ ඇත් සොහොන හරියටම පිහිටා තිබෙන ස්‌ථානය කිසිවකුට මතක තබාගත නොහැකි නිසා ඒ ඇත් සොහොනේ තිබෙන ඇත් දළ ලබාගත නොහැකිය.
ඇත් දලට ලොබ බැඳ
1942 දෙවන ලෝක මහා යුද්ධ සමයේ ඇත් දළ කෙරෙහි ලොබ බැඳි මේ රටේ සුදු ජාතික ආණ්‌ඩුව සමනොළ කන්දේ ඇත් සොහොන සොයන්නට හට හමුදාවක්‌ යෑව් නමුත් අත් සොහොන දකින්නට නොලැබුණ බව සඳහන් වේ.
දළ ඇති ඇතා
බදුල්ලේ සිටි සුදු ජාතිකයකුගේ ඇලි ඇතුන් පණහකට වැඩි ප්‍රමාණයක්‌ වෙඩි තබා ඝාතනය කළ බවට වාර්තා ඇත. එසේම බදුල්ලේ ඇති මේ සුදු ජාතිකයා ගේ සොහොනට දැනුදු ඉඳහිට අකුණු වදින බව කියවේ. එහෙත් වංශවත් අලි ඇතුන් වෙත දෙවියන්ගේ ආකර්ෂණය යොමුවි පවතින නිසා එම අලි ඇතුන්ව ඝාතනය කළ නොහැකි බවටද මතයක්‌ පවතියි.
චූල හස්‌ති පදෝපම සූත්‍රය
සද්දන්ත කුලයේ වංශවත් අලි ඇතුන්ගේ උස මහත හස්‌තියාගේ පාදයෙන් නිගමනය කරන ආකාරය බුදුන් වහන්සේ චූල හස්‌ති පදෝපම සූත්‍රයෙන් මනාව පැහැදිලි කරදී ඇත.
උපුටා ගැනීම දිවයින
